CyprCo warto / nie warto?
Nikozja
Nikozja, stolica Cypru i jedyna stolica na świecie podzielona konfliktem zbrojnym, położona jest na środku wyspy i stanowi największe i najbardziej zaludnione miasto. Jej historia zaczyna się już w epoce brązu; w czasach starożytnych i na początku średniowiecza miejsce to było nazywane Ledra. Nazwę tę nosi teraz główna arteria Nikozji, ulica przebiegająca przez sam środek starego miasta. Panowanie frankijskie przekształciło to prowincjonalne miasteczko w dużą metropolię z aż 50 kościołami. Na centrum składają się stare “chora”, otoczone murami z XVI wieku, zawierającymi wewnątrz muzea, kościoły, budowle średniowieczne, osmańskie, chrześcijańskie, muzułmańskie…
Wjeżdżając do Nikozji, w drodze z lotniska z Pafos czy z Larnaki, uderza obserwatora przede wszystkim prostota architektury i przebijająca się przez nią egzotyczna roślinność. Miasto cały czas rozrasta się, ciasno zabudowując każdą dostępną przestrzeń. Drzewa są zazwyczaj dużo niższe niż w Polsce – na peryferiach dominują iglaste, jednak w mieście, przy ulicach najczęściej spotykane są drzewa owocowe. Idąc ulicą w mieście widać drzewka oliwne, a także można poczęstować się granatem, figami, daktylami czy limonkami. Często przy alejach są sadzone mandarynki, jedynie jako drzewa ozdobne, są więc w smaku gorzkie i niezdatne do jedzenia. Wśród flory miejskiej zauważyć można również różnego rodzaju kaktusy, niekiedy wyższe nawet od domostw. Jednym z najbardziej popularnych jest opuncja, z bardzo smacznymi owocami, które wyposażone są w drobniutkie kolce, potrafiące pozostać w skórze do kilku tygodni!
>>>ZOBACZ TAKŻE: Kiedy kupić najtańszy bilet na podróż?
Im bliżej w kierunku centrum miasta, tym więcej zauważyć można reliktów dawnej Nikozji. Obszerne wille, kiedyś zapewne umieszczone na przedmieściach, włączone są teraz do nowoczesnego miasta. W niektórych znajdują się restauracje lub kawiarnie, jednak znaczna większość stoi opuszczona.
Nikozja podzielona została na dwie części w wyniku wojny tureckiej w 1963 roku. Wysokie mury, zabezpieczenia i druty kolczaste widoczne są we wszystkich miejscach przebiegającej przez centrum miasta granicy. Zbliżając się do niej, nieważne z której strony - greckiej czy tureckiej - nie sposób nie zauważyć zniszczenia jakiego dokonała wojna. Domy, piękne kamienice z przełomu lub początku XIX wieku stoją zupełnie puste, oznaczone tabliczkami informującymi o niebezpieczeństwie i kruchym stanie. Wiele z nich zachowało jeszcze oryginalną dekorację stylu włoskiego, reminiscencję pobytu Wenecjan, a także Anglików, podtrzymujących śródziemnomorski styl architektury. Warto przyjrzeć się tym niezwykłym budowlom: blady odcień piaskowca, biało pomalowane balkony i kolorowe, drewniane elementy, najczęściej niebieskie i zielone, nadal mówią o tym, jak piękne musiało być to miasto.
Cała Nikozja, idealnie zaplanowana w kole, opasana jest pierścieniem wysokich umocnień, tzw. Murów Weneckich. Fortyfikacje te są cały czas odnawiane i poświęca się im bardzo dużo uwagi. Pod nimi, w wysuszonej fosie odbywają się liczne wydarzenia kulturalne lub charytatywne, buduje się boiska do gier, a także umieszcza parkingi i targi. W dawniejszych czasach ze starego miasta na zewnątrz prowadziły monumentalne bramy. Najlepiej zachowaną jest Brama Famaguska, prowadząca do nadmorskiej miejscowości Famagusty. Jest to trójprzelotowe przejście, z dwoma prostokątnymi drzwiami po bokach i głównymi, monumentalnymi wrotami na środku. Grube ściany sklepione są beczkowo, a ogólny, trójkątny przekrój całej budowli wzmacniał jej obronność. W całej Nikozji zachowały się jedynie trzy bramy, z czego jedna, Kyrenia, w Nikozji Północnej. Drugą bramą w południowej części jest Brama Pafos, na zachodzie miasta, w dużej mierze przykryta przez współczesne budownictwo.
Zwiedzanie Nikozji należy wręcz zacząć od Muzeum Cypryjskiego, czyli Muzeum Archeologicznego skupiającego w sobie historię całej wyspy, od początku dziejów człowieka na wyspie do dnia dzisiejszego. Jest to największa tego typu placówka, wybudowana za panowania brytyjskiego w latach 1908-1924, oraz powiększana w latach późniejszych. Wewnątrz zwiedzający doświadcza tysięcy lat historii. Co ciekawe, wiele eksponatów zostało dostarczonych przez polskich archeologów. Kolekcja zawiera biżuterię, malarstwo, rzeźbę, monety, obiekty miedziane i brązowe, figurki gliniane, naczynia, obiekty magiczne, a wszystko pokazane jest chronologicznie.
Najważniejszymi obiektami, które trzeba zobaczyć, są figurki - idole w kształcie krzyża, rzeźbione z troodyjskiej skały - pirolitu, zielonkawego kamienia, o którym się mówi, że w dotyku przypomina mydło. Kolejnymi ważnymi obiektami są naczynia ceramiczne charakterystyczne dla Cypru, a które można znaleźć prawie w każdej sali. Idąc dalej natrafi się w końcu na osobną salę, w której góruje brązowy pomnik Septymiusza Sewera, rzymskiego cesarza. Wokół niej rozlokowane są portrety rzymskich dostojników. W muzeum nie mogło zabraknąć także figury patronki Cypru, słynnej Afrodyty z Soloi, wznoszącej się na wysokim postumencie, pięknej bogini.
Pozostałe muzea są mniejsze, jednak emanują bogactwem zbiorów. Muzeum Bizantyjskie jest nieporównywalne do innych bizantyjskich muzeów na wyspie. Zawiera monumentalną kolekcję ponad dwustu ikon z dziesięciu wieków. Zobaczyć tam także można zbiory naczyń liturgicznych, szat, świętych ksiąg, oraz innych przedmiotów związanych z obrządkiem bizantyjskim. Skarbem muzeum są mozaiki z VI wieku z kościoła Panagia Kanakaria w Lythragkomi, które zostały odzyskane w trakcie okupacji tureckiej i sprowadzone do Nikozji.
>>>SPRAWDŹ: Wciąż nie wiesz jak wybrac odpowiedni kierunek podróży? Zobacz nasz artykuł!
Ważnym punktem w historycznym zwiedzaniu miasta jest Muzeum Etnograficzne, umieszczone na parterze rezydencji arcybiskupiej. Kolekcja zawiera cypryjską sztukę ludową, przedmioty codziennego użytku, maszyny, często nadal wykorzystywane na wsiach i prowincjach, do tkania czy wyrabiana sera. Bardzo interesujące są cypryjskie stroje narodowe i ludowe, a także wyraźnie pokazany proces tworzenia tkanin.
Ciekawą placówką jest również Muzeum Gimnazjum Pancypryjskiego. Jest to budynek w centrum miasta, naprzeciw Arcybiskupstwa, gdzie w dwunastu pomieszczeniach przedstawiona jest historia szkolnictwa na Cyprze, oraz innych aspektów jego historii i kultury. Zawiera między innymi kolekcje archeologiczną i numizmatyczną, starych map, broni, oraz galerię sztuki z dziełami autorstwa uczniów i nauczycieli tej szkoły. Unikalną kolekcje stanowi wystawa Historii Naturalnej, oraz kolekcja średniowiecznej rzeźby w wielu przykładach i sprowadzona z wielu miejsc.
Wszystkie powyższe muzea znajdują się w obrębie murów miejskich. Zwiedzanie polecam zakończyć na wieży obserwacyjnej przy ulicy Ledra. Obserwatorium znajduje się na 11 piętrze i zapewnia piękną panoramę miasta, a rozstawione teleskopy pozwalają się skupić na wybranych obiektach czy ulicach.
Zwiedzając miasto wewnątrz weneckich murów, trzeba także zobaczyć wspaniałe kościoły. Katedra Agios Ioannis, czyli św. Jana jest jedną z najwspanialszych budowli. Została zbudowana przez Arcybiskupa Nikiforosa w 1662 roku, na miejscu dużo wcześniejszej benedyktyńskiej kaplicy. W XV wieku kaplica została przemieniona w monastyr prawosławny, kiedy Benedyktyni opuścili wyspę po najeździe Mameluków. Pozostała monastyrem do XVIII wieku, kiedy Arcybiskup Sylwester postanowił przemianować ją na katedrę, ustanawiając tym samym pierwsze arcybiskupstwo w Nikozji. Jest to mały, salowy kościół budownictwa frankijsko-bizantyjskiego z wysokimi przyporami. Jest to jedyny nikozyjski kościół, w którym całkowicie zachowały się wszystkie freski. Ikonostas, przegroda oddzielająca wiernych od popa w trakcie liturgii, wyposażona jest w cztery duże ikony, wykonane przez kreteńskiego mistrza Ioannisa Kornarosa w 1795-1797. Przedstawiają one sceny z Biblii oraz historię odnalezienia grobu św. Barnaby.
Kościół Faneromeni jest jednym z największych kościołów w całym mieście. Zbudowany w 1872 roku, zawiera szczątki zamordowanych przez Ottomanów greckich męczenników: biskupa i kapłanów. Podzielona na trzy nawy i prezbiterium, przestrzeń pozostawiona jest z delikatną dekoracją ścian. Pod kościołem znajduje się plac o tym samym imieniu, a za nim również nazwana tak samo szkoła, jedna z najbardziej znanych i historycznych szkół.
Kościół Tripiotis pochodzi z końca XVII wieku i ufundowany został przez Arcybiskupa Germanosa II w stylu frankijsko-bizantyjskim. Jego elewacje są bardzo proste w porównaniu do bogato zdobionego wnętrza ze szczególnie szerokim ikonostasem i srebrnymi ikonami.
Nie tylko prawosławne kościoły znalazły tu swoje miejsce. Mały meczet o nazwie Bayraktar, stojący na Bastionie Constanza, został zbudowany w 1820 roku. Jednak po czasie go zamknięto, by w końcu poddać meczet renowacji i otworzyć dla wiernych w 2003 roku.
Po jednym z augustiańskich kościołów pozostał typowy łaciński korpus, który został zajęty przez wyznawców islamu i przemieniony na meczet przez Mustafę Paszę 1571 roku. Na cześć kalifa Omara meczet został nazwany Omaryjskim (Omeriye). Niestety większość kościoła została zniszczona przez turecką artylerię w trakcie działań zbrojnych rok przed utworzeniem meczetu. Co ciekawe, podłoga wykonana jest z nagrobków z inskrypcjami z czasów dynastii Luizjańskiej.
Na północy miasta, zaraz przy bramie pafijskiej, znajduje się kościół katolicki pod wezwaniem Świętego Krzyża. Jest to budowla stosunkowo młoda, gdyż wybudowana dopiero w 1902 roku. Nie prezentuje ona żadnego specyficznego stylu architektonicznego, jest raczej budowlą modernistyczną, z wysoką nawą podzieloną bocznymi kaplicami.
Tuż obok kościoła, naprzeciw bramy miejskiej, znajduje się w lekkim zgłębieniu średniowieczna sala - Kasteliotissa. Jest to część pałacu luizjańskiego z przełomu XIII i XIV wieku, który niestety nie zachował się w całości do naszych czasów. Sala jest wyremontowana, całkowicie gotycka, jednakże wejście do niej jest ograniczone do organizowanych w niej wystaw.
W centrum jest bardzo wiele ciekawych miejsc, które są ukryte w wąskich uliczkach, czy za nowszymi budynkami. Jednym z takich przybytków są tureckie łaźnie, czyli tak zwany hammam. Łaźnie Omeriye, gdyż tak brzmi ich nazwa, zostały zbudowane w XVI wieku przez Lalę Mustafa, który ofiarował je miastu. Nazwa pochodzi od dedykacji łaźni kalifowi Omerowi.
Stare miasto poszatkowane jest siatką wąskich uliczek, takich jak Laiki Geitonia, czyli Tradycyjne Sąsiedztwo. Starówka obfituje w to, co najpiękniejsze w charakterystycznej cypryjskiej zabudowie, głównie z czasów brytyjskich. Bramy, okna, mieszkania wypełnione są straganami, gdzie lokalni kupcy sprzedają pamiątki.
Osmanie w 1571 roku zajęli Cypr, przemienili w meczet niewielki średniowieczny kościół prawosławny, Stavros tou Missirikou. Charakteryzuje się on gotyckimi i włoskimi elementami architektonicznymi, małą kopułą i niskim minaretem.
Okalające starówkę mury miejskie są najbardziej widocznym znakiem panowania Wenecjan. Podzielone są one na 11 bastionów w kształcie serc. Do wnętrza prowadziły trzy bramy miejskie. Dwie z nich znajdują się po stronie greckiej. Najlepiej zachowana jest Pyli Ammochostou, zwana też Porta Juliana, czyli brama wychodząca na Famagustę. Składa się ona z dużego, wysokiego pomieszczenia z dwoma mniejszymi po bokach.
>>>ZOBACZ TEŻ: Sposobów na podróżowanie jest niezliczona ilość, a czy wiesz kim są backpackerzy? Zobacz nasz artykuł!
Życie poza murami starego miasta jest zupełnie inne. Niska zabudowa starych kamieniczek zmienia się w wysokie budynki mieszkalne w białym kolorze. Coraz częściej znad dachów wystają zielone palmy, a zza płotów widać granaty i pomarańcze. Także tutaj można pójść do wielu interesujących muzeów, takich jak Muzeum Policji, czy Muzeum Mennictwa Cypryjskiego. Ciekawe może być także zwiedzanie Galerii Cypryjskiej Sztuki Nowoczesnej, która znajduje się w odnowionej willi w stylu brytyjskim i zebrała kolekcję dzieł głównie z XX wieku.
Spacerując trochę dalej na południowy zachód odnaleźć można Kościół Anglikański, jedna z najbardziej wyrazistych pamiątek po panowaniu brytyjskim. Zbudowany został w 1893 roku i jest kalką budowli o podobnym przeznaczeniu powstających wtedy w Anglii. Jeszcze dalej znajduje się filia monastyru w Kykkos.
Wśród jednokolorowej zabudowy miasta znaleźć można większe, nowoczesne domy i placówki kulturalne: teatry, audytoria, hale koncertowe oraz muzea. Jednym z takich miejsc jest Muzeum Sztuki Loukii i Michaela Zampelasów. Jest to prywatna kolekcja jednej z najbardziej szanowanych rodzin wyspy. Prezentuje ona dzieła cypryjskich i greckich artystów XX wieku, oraz organizuje wystawy zagranicznych malarzy i rzeźbiarzy.
Dystrykt nikozyjski skrywa wiele skarbów turystyki. Udając się na zachód od miasta, do pobliskich wiosek, odnajdzie się czarujące małe cerkwie oraz miejsca szczególnej czci. Pierwszą wioskę, którą trzeba zobaczyć zwą Peristerona, która znajduje się 27 km od Nikozji w drodze do gór Troodos. Oprócz malowniczych wzgórz warto zobaczyć cerkiew pod wezwaniem Świętych Barnaby i Hilariona. Kościół został zbudowany w IX lub X wieku i stanowi jeden z najdoskonalszych przykładów bizantyjskiej sztuki Cypru. Zaraz obok znajduje się meczet, niemy świadek spokojnej i przyjaznej koegzystencji muzułmańskiej społeczności tureckiej i chrześcijańskich Greków przed inwazją roku 1974.
Trzy kilometry dalej, na północ od wioski Agrokipia, znajduje się klasztor Agios Panteleimon, zbudowany w XVIII wieku.
Na drodze do Anthoupolis znajduje się monastyr pod wezwaniem Michała Archanioła, także z czasów bizantyjskich. Zbudowany w roku 1636, w 1713 został przepisany na filię klasztoru w Kykkos. Ufundował go Arcybiskup Nikiforos, którego pochowano w narteksie kościoła. Ikonostas jest wyjątkowy - datuje się jeszcze na 1650 rok, a fresk ścienny przedstawiający Archanioła Michała jest jedynie 100 lat młodszy. Dzisiaj budynek służy jako Centrum Naukowe Klasztoru w Kykkos.
Udając się na południe od Nikozji, przejeżdża się przez gminę Strovolos. Tam znajduje się Muzeum Geograficzne, które posiada wystawę Historii Naturalnej. Wystawia ono próbki i przykłady cypryjskiej fauny i flory, mapy, historię odkrywania wyspy, jej wymarłe gatunki, minerały, i skały.
Po raz kolejny warto wyjechać z miasta, by natrafić na wioskę Politiko, znajdującą się na południowo-zachodnim krańcu regionu. Są tam dwa bardzo ważne historyczne miejsca. Pierwszym z nich jest Klasztor Agios Irakleidios, założony przez syna pogańskiego kapłana, który nawrócił się na chrześcijaństwo dzięki św. Pawłowi i Barnabie. Jego życie skończyło się śmiercią męczeńską w wieku 60 lat, a pochowano go w jaskini, w której zamieszkał, prowadząc ascetyczne życie i chwaląc Ewangelię. W 400 roku nakazano zbudowanie kościoła na jego grobie. Jednak pomimo tak długiej historii, kościół, który możemy teraz oglądać pochodzi dopiero z 1773 roku, kiedy Arcybiskup Chrysanthos odnowił całe założenie. We wnętrzu przechowywane są z wielką czcią szczątki patrona, do których odbywa się wiele pielgrzymek.
W pobliżu tej samej wsi znajduje się drugie ważne miejsce - Tamassos. To starożytna osada, później królestwo, niegdyś bogate i znane z wydobycia miedzi. Jest to prawdziwa kopalnia wiedzy dla archeologów, którzy odkryli tutaj Grobowce Królewskie, warsztaty obróbki miedzi oraz Świątynię Afrodyty-Astarte. Jednym z największych odkryć jest sześć monumentalnych wapiennych posągów lwów, do zobaczenia w Muzeum Cypryjskim w Nikozji.
Kolejne 20 km dalej, przejeżdżając przez wieś o nazwie Deftera, trafia się do monastyru Machairas. Jest to zdecydowanie obowiązkowy przystanek dla zwiedzających. Został założony przez dwóch mnichów w 1148 roku, kiedy cudowna ikona Dziewicy Marii została odnaleziona w pobliskiej jaskini. Jest to klasztor w którym szkolił się Arcybiskup Kyprianos, zabity w trakcie wydarzeń 1821 roku.
Co roku, 15 sierpnia i 8 września, odbywa się wielkie religijne święto poświęcone bohaterowi walk o wyzwolenie spod władzy brytyjskiej z lat 1955-1959, Grigorisowi Afxentiou. Brytyjczycy otoczyli jego kryjówkę i rozkazali poddanie. Po odmowie i 7 godzinach walk, wrogowie wlali benzynę do miejsca, gdzie Afxentiou się ukrywał i wysadzili go w powietrze. Bohater dosłownie zniknął - pamiątki po tej wielkiej postaci wystawiane są w przyklasztornym muzeum. Dawną zakrystię, znajdującą się w piwnicy klasztoru, także można zwiedzać. Została odnowiona dzięki donacji Fundacji im. Leventisa, a zawiera starą bibliotekę, wystawę ikon, stajnie, itp.
Trzeba pamiętać, że zakonnicy mają bardzo srogą regułę, prawie równą tej, według której żyją mnisi na górze Athos w Grecji. Jest to bardzo ważna informacja szczególnie dla kobiet, które nie mogą wchodzić za bramę klasztoru.
Trochę dalej znajduje się wykuty w skale kościół Panagia Chrysospiliotissa, blisko wsi Kato Deftera. Ta naturalna jaskinia ukształtowana dodatkowo przez wczesnych chrześcijan jest dedykowana Pani Złotej Jaskini. Ten typ jest rzadki na Cyprze, jednak na Bliskim Wschodzie i południu Ukrainy często spotyka się kute w skale kościoły. Niestety, piękne kiedyś freski zdobiące ściany uległy zniszczeniu i teraz są praktycznie niewidoczne.
Fikardou jest kolejną wsią wartą odwiedzenia, a znajduje się zaledwie ok. 40 km od Nikozji. Jest to opuszczone miasto, które pozostawione zostało przez mieszkańców w końcu XIX w. Nazwana “zabytkiem historii” została powoli przywrócona do stanu z przełomu XVIII i XIX wieku, odbudowując lub odnawiając ludowe konstrukcje i wyroby drewniane, czy architekturę. Domy Katsiniorosa, czy Achilleasa Dimitria są datowane aż na XVI wiek.
Na południe od Nikozji warto udać się do Parku Narodowego Athalassa, gdzie poznać można ptaki, ssaki, gady i płazy Cypru, oraz jego roślinność. Muzeum wyposażone jest w skamieniałą florę i faunę Cypru sprzed tysięcy lat.
Przy Nikozji znajduje się jeszcze jedno ważne miejsce, niegdysiejsze Królestwo Idalionu, o współczesnej nazwie Dali. Region ten obfituje w żyzne gleby i czystą wodę. W tym miejscu odbywają się wykopaliska rzymskiego i greckiego miasta, z którego według legendy pochodził Adonis, kochanek Afrodyty, zabity przez jej drugiego kochanka, zazdrosnego Aresa.
Bizantyjski kościół Agioi Apostoloi jest umiejscowiony we wsi Pera Chorio. Zawiera jedne z najbardziej wyrafinowanych fresków do znalezienia na wyspie, pochodzące z końca XII wieku, uważane za piękny przykład sztuki komneńskiej.
Ruiny znajdujące się na wielu pocztówkach są w wiosce Potamia. Tam znajdowała się letnia rezydencja królowych i królów frankijskich, składająca się z pałacu i kościoła, po których teraz zostały jedynie łuki arkad.
Limassol
Limassol, zwane również Lemesos, jest drugim co do wielkości miastem Cypru. Leży pomiędzy dwoma starożytnymi królestwami: Kurionem na zachodzie i Amathus na wschodzie. Miasto wykształciło się po destrukcji Amathus przez Ryszarda Lwie Serce w 1191. Teraz Limassol stanowi główny port wyspy, miejsce, gdzie znajdują się najwspanialsze winiarnie oraz stanowi najliczniej odwiedzany kurort turystyczny. Tu odbywa się coroczny festiwal wina, huczny karnawał oraz kolorowy bieg. Położony między morzem a górami, zachwyca spokojnymi wioskami, wąskimi plażami, efektownymi rezydencjami w rejonie Platres, czy w malowniczej Pitsilii.
>>>ZOBACZ TAKŻE: Jak jednocześnie pracować i czerpać przyjemność z podróżowania!
Do miasta można dojechać autobusami z niemal wszystkich największych miast wyspy. Podążając długą drogą nad morzem z Nikozji, mija się głównie wielkie hotele i bogate wille, zupełnie opuszczone poza sezonem. Tuż przed miastem, po jego wschodniej stronie, zauważyć można ruiny starożytnego królestwa Amathus. To tutaj Tezeusz miał zostawić ciężarną Ariadnę, pod opieką lokalnych kobiet. Jest to również miejsce kultu Afrodyty-Astarte. Miasto składa się z kilku części. Na początku badania były skupione przy pierwszym odkryciu - kilku królewskich grobowców. W trakcie poszukiwań znaleziono kolejne na Akropolu oraz we wczesnochrześcijańskich bazylikach. Wskazuje to jednoznacznie na osadnictwo trwające od czasów archaicznych do początków Chrześcijaństwa na wyspie. Z miasta nie zostało wiele pozostałości, jedynie kilka kolumn.
Zwiedzając wschód Limassol warto odwiedzić również kościoły Panagia Iamatiki i Agia Christina oraz klasztor Agios Georgios Alamanos.
Panagia Iamatiki położona jest w wiosce Arakapas. Największym zabytkiem wewnątrz tego trójnawowego kościoła są wyrafinowane malowidła z początku XVI w. Jest to jeden z najlepszych przykładów sztuki italo-bizantyjskiej na Cyprze. W pobliskim kościele znajduje się również cudowna ikona Marii, mająca, według legend, uzdrawiać.
Bliżej miasta, w wiosce Germasogeia znajduje się Agia Christina zbudowany w XII wieku. Podczas restauracji odkryto freski z XIV i XV wieku. W małym kościele znajduje się również muzeum.
W pobliżu w XII wieku został postawiony monastyr Agios Georgios Alamanos, który teraz służy jako klasztor żeńskiego zgromadzenia. Mniszki, oprócz wykonywania codziennych religijnych zadań, są słynne z malowania ikon i produkcji wyśmienitego miodu.
Będąc w mieście zwiedzanie trzeba zacząć od jego zupełnego centrum przy Starym Porcie. Znajduje się tam duży średniowieczny zamek, mieszczący teraz muzeum. Zbudowany został w XIII wieku na miejscu wcześniejszego zamku bizantyjskiego. Według archeologów zamek na początku był o wiele większy, nie wiadomo dlaczego jego forma uległa zmianie. Następnie w obronie przez morskim piratami, Wenecjanie umocnili jego mury. Według legendy Ryszard Lwie Serce poślubił tutaj Berengarię z Nawary w 1191 roku. W 1570 roku wojska Osmańskie podbiły zamek i zamieniły go na własną twierdzę. Dzisiaj jest to Muzeum Średniowiecza przedstawiające głównie średniowieczną ceramikę oraz zabytkowe srebra z czasów bizantyjskich, nagrobki, broń i monety.
W mieście znajduje się także Muzeum Archeologiczne, w którym znajdzie się kolekcję starożytności od początku neolitu aż do czasów rzymskich pochodzącą z wykopalisk w regionie Limassol. Eksponaty ulokowane są chronologicznie w trzech obszernych salach. Pierwsza z nich zawiera ceramikę, druga biżuterię, monety, lampki oliwne oraz inne narzędzia codziennego użytku, natomiast trzecia sztukę nagrobkową, rzeźbę, kapitele kolumn oraz inne artefakty wykonane z wapienia czy marmuru. Szczególną uwagę należy zwrócić na gliniane figurki składane jako wota Afrodycie, przedstawiające ją samą.
Miejskie Muzeum Ludowe wystawia głównie zabytki z XIX i XX wieku, umieszczone w sześciu salach i ułożone w sposób imitujący pomieszczenia z konkretnego czasu lub według jego funkcji. Tutaj ważne są tradycyjne stroje, tkaniny, instrumenty muzyczne, ceramika, ryte w drewnie rzeźby i płaskorzeźby, meble oraz unikalna biżuteria.
Miasto ważne jest także dla muzułmanów. Znajduje się w nim bowiem Wielki Meczet, tzn. Kebir. Zbudowany w XVI wieku nadal funkcjonuje jako główne miejsce kultu. Badania archeologiczne dowiodły, że postawiony został w miejscu X-wiecznej katedry Agia Ekaterini.
Największym religijnym miejscem prawosławia jest natomiast cerkiew Agia Napa z końca XIX wieku, która zastąpiła o stulecie wcześniejszą budowlę. Jedna legenda tłumaczy pochodzenia nazwy od cudownej ikony przedstawiającą Marię od miejsca jej znalezienia, czy doliny górskiej (gr. Νάπα), natomiast druga, że kościół wziął nazwę od frankijskiej świątyni zbudowanej w tym miejscu o wezwaniu Świętego Nappy.
Dla wyznawców chrześcijaństwa rzymsko-katolickiego zbudowana została katedra św. Katarzyny, również w końcu XIX wieku. Imituje ona stylem powstające w tym samym czasie w Europie budowle, jednak dekoracja jest ściśle związana z tradycją prawosławną, która swoim bogactwem przyćmiewa barokowy wygląd zewnętrznych elewacji.
Wielbiciele sztuki znajdą w Miejskiej Galerii Sztuki wiele dzieł współczesnych cypryjskich artystów takich jak Adamanntios Diamantis, Christophoros Savva czy Telemachos Kanthos. Przy limassolskiej promenadzie, pięknie zadbanej i wyznaczonej rzędami palm, znajduje się park rzeźb współczesnych. Wykonane zostały przez 16 zagranicznych i lokalnych artystów w latach 1999-2001. Są to głównie geometryczne i abstrakcyjne formy.
>>>SPRAWDŹ: Pomożemy Ci ułożyć Twój plan podróży po Cyrze! Nie wahaj się tylko KLIKNIJ!
Po obejrzeniu miasta, jego pięknych ulic, często podobnych do nikozyjskich kamienic w stylu zachodnim, oraz portu, warto udać się na zachód od miasta. W drodze do Pafos, ok. 14 km od Limassol znajduje się zamek Kolossi. Jak sama nazwa wskazuje jest to potężna budowla. Jej początki sięgają XIII wieku, jednak obecna forma jest efektem przebudowy z XV wieku. Po upadku Akki służył jako siedziba Rycerzy Zakonu św. Jerzego z Jerozolimy, a w XIV wieku przeszła pod zarządzanie Templariuszy. Rozpoczęli oni produkcję i eksport słynnego słodkiego wina, zwanego “Vin de Commanderie”. Co ciekawe jest to jedno z najdłużej nazwanych win na świecie, mające to samo miano przez 800 lat. Obok zamku znajdują się ruiny starej cukrowni.
Region ten słynie z produkcji wina, której historię można prześledzić w Cypryjskim Muzeum Wina w wiosce Erimi.
Podążając coraz bardziej na zachód dociera się do jednego z najwspanialszych królestw Cypru - do Kourion. Stanowisko archeologiczne robi piorunujące wrażenie, zwłaszcza po dłuższej wspinaczce na wzgórze, na której się znajduje. Rozległy płaskowyż z jednej strony rozciąga się aż do Troodos, a z drugiej otwiera się na morze. Pierwszym zabytkiem, który wita przyjezdnych jest monumentalny grecko-rzymski teatr, zbudowany w II w. p.n.e, a powiększony 400 lat później. Wykopaliska trwają tutaj już bardzo długo. Odkryto między innymi Dom Eustoliosa, ogromne założenie, które zaczęło swoją historię jako prywatna willa, ale ówczesny właściciel postanowił oddać ją miastu zamieniając ją w publiczne łaźnie. Podłogi pokryte są geometryczną mozaiką z motywami zwierzęcymi oraz przedstawieniami ludzi. Niektóre z tych podłogowych obrazów stanowią symbole rozprzestrzeniającego się w V wieku chrześcijaństwa. Do budynku przystawiono nawet małą bazylikę, najprawdopodobniej ówczesną katedrę Kourionu, z osobnym baptysterium. Idąc wzdłuż trasy trafia się do Domu Achillesa oraz Domu Gladiatorów. Jak zwykle, kiedy nie jest znany właściciel willi, nazwano je od wspaniałych mozaik umieszczonych na podłogach. Reszta stanowiska to inne, mniejsze wille oraz okazałe Nympheum, czyli sanktuarium poświęcone nimfom morskim. Warto zejść ze szlaku i podążyć mniej uczęszczanymi ścieżkami, by wspiąć się na klif, z którego rozciąga się widok na morze i plażę poniżej.
Miasto posiadało stadion, ulokowany 20 km dalej na zachód. Trybuny mogły pomieścić aż 6000 widzów. Jest to jedyna taka struktura odkryta na Cyprze. Według naukowców odbywały się tu pentathliony. Jeszcze dalej postawiono sanktuarium Apollo Hylatesa, patrona Kourion, czczonego tutaj już od VIII w. p.n.e. Przez wieloletnie użytkowanie wzniesiono wokół tego świętego miejsca wiele budowli. Oprócz pozostałości samej świątyni Apolla, stoją tu części pomieszczenia dla pielgrzymów, łaźnie miejskie, a także bogaty i ciekawy obręb wokół świątyni. Dla zobaczenia pełnego obrazu tego miejsca warto udać się do Muzeum Archeologicznego, umiejscowionego w tradycyjnym domu w wiosce Episkomi.
W pobliżu zajechać trzeba do wsi Anogyra, gdzie do zobaczenia jest Muzeum Pastelli, miejsce, gdzie można zobaczyć jak były wytwarzane pastelli, czyli tradycyjny rodzaj słodyczy wytwarzany z karobu. Grzechem byłoby też nie wstąpić do kościoła pod wezwaniem Timiosa Stavrosa. Znajdują się na nim murale z XV wieku wykonane metodą z czasów Paleologów, wielkiej bizantyjskiej dynastii.
Nie można ominąć wioski Akrotiri, leżącej na półwyspie o tej samej nazwie. To miejsce przyciąga zwłaszcza malowniczym krajobrazem z dużym słonym jeziorem, do którego jesienią przybywają różowe flamingi.
Agios Nikolaos ton Gaton, czyli Kościół Świętego Mikołaja od Kotów, jest jednym z najstarszych monastyrów na Cyprze. Powstała w XIV wieku kaplica została opuszczona w XVI wieku, by zostać zajęta dopiero w 1980 roku przez mniszki. Według tradycji, monastyr został ufundowany przez św. Helenę, matkę Konstantyna Wielkiego, która w tym miejscu zostawiła kawałek drewna z krzyża, na którym umarł Chrystus. W tym czasie na Cyprze panuje susza, wśród której następuje plaga jadowitych węży. Stanowiące zagrożenie dla mieszkańców wyspy gady atakowały również zwierzęta. Konstantyn postanowił więc zaradzić temu problemowi i wysłał swojego posłańca Kalokerosa, by wypuścił koty w celu eksterminacji. Mówi się, że dlatego na wyspie pozostaje teraz tyle bezdomnych kotów.
Warte odwiedzenia są również wioski takie jak: Koilani, Omodos, Arsos, Foini czy Vasa, obfitujące w zabytki kultury cypryjskiej i piękne krajobrazy.
Larnaka
Larnaka, małe miasto znajdujące się nad zatoką, może być dumne z udziału w rozwoju kultury cypryjskiej. Nowe miasto, zbudowane na ruinach starożytnego królestwa Kition. Właśnie tu urodził się Zeno, jeden z pionierów stoickiej myśli, a przyjaciel Jezusa, Łazarz, znalazł w tym miejscu swój drugi dom. Achajowie zamieszkiwali te tereny w XIII w. p.n.e., a później Fenicjanie uznali je za warte kolonizacji już w VIII w. p.n.e. XVIII wiek przyniósł natomiast rozrost turystyki i napływ Europejczyków, którzy wybudowali tam swoje rezydencje.
>>>ZOBACZ TAKŻE: Lubisz podróżjwać do niezwykłych, tajemniczych miejsc? Zobacz nasz artykuł!
Latem jest to tętniąca życiem kolebka turystyki, z pięknymi plażami, zabytkami i uroczymi uliczkami, zimą natomiast zatoka przyciąga flamingi, dzikie łabędzie oraz inne migrujące ptaki, robiące przystanek w swojej podróży nad pobliskim Słonym Jeziorem. Oprócz tego region zapewni wiele atrakcji zorientowanym na poznawanie kultury i historii. Znaleźć tu można zabytki datowane począwszy od epoki kamienia, przez antyk, czasy Bizancjum, średniowiecza, aż do współczesności.
W centrum miasta znajduje się Agios Lazaros, kamienny kościół zbudowany przez bizantyjskiego cesarza Leona VI w IX wieku. Łazarz miał przybyć na Cypr zaraz po byciu wskrzeszonym przez Jezusa. Tutaj został wybrany biskupem w Kition przez apostołów Barnabę i Pawła i służył przez 30 lat. Jego grób nadal widoczny jest pod sanktuarium. Ikonostas kościoła jest wyrzeźbiony w drewnie i stanowi piękny przykład sztuki barokowej. Na osiem dni przed Wielkanocą odbywa się tu uroczysta procesja, w której ikona przedstawiająca Łazarza niesiona jest przez ulice Larnaki. Przy cerkwi znajduje się Muzeum Sztuki Kościelnej.
W Larnace trzeba udać się do Muzeum Archeologicznego Kition. Ruiny tego starożytnego królestwa sięgają daleko w przeszłość, aż do XIII w. p.n.e. Znajdują się tu pozostałości murów cyklopowych, czyli takich zbudowanych z ogromnych kamieni, oraz kompleks pięciu świątyń. Obok leży dawny port Kition, który w starożytności by bramą do innych krajów, a także centrum handlowym. Oprócz muzeum Kition, w Larnace znajduje się też osobne Muzeum Archeologiczne, sprowadzające zabytki z jej regionu. Skupiają się one głównie na artefaktach z Kirotikii i Tenty. Oprócz zabytków typowych dla Cypru część wystawy zajmują także towary luksusowe sprowadzone z innych krajów, np. fajans.
Miasto wydaje się być stworzone dla fascynatów archeologii, ponieważ znajduje się tutaj także trzecie Muzeum Archeologiczne Fundacji Pieridesa. Znajdują się tutaj przedmioty charakterystyczne dla kultury i cywilizacji Cypru. Ujmuje ono lata zmian, zarówno ekonomicznych, historycznych jak i artystycznych.
W centrum miasta, przy głównej promenadzie znajduje się Muzeum Średniowiecza, umieszczone w zamku. Ówczesna forma pochodzi z czasów, kiedy twierdzę zajmowali Turcy. W trakcie rządów brytyjskich zamek służył jako więzienie. Obecnie muzeum pokazuje 1500 lat historii, od wczesnego chrześcijaństwa do XIX wieku.
Meczet Kebir (Büyük) jest najprawdopodobniej pierwszym tureckim meczetem na Cyprze. Na początku był to katolicki kościół poświęcony św. Katarzynie, a na meczet został przemieniony w XIV wieku. Najstarszą wzmianką o nim są zapiski Bekira Paszy z 1747 mówiącym o budowie fontanny w Larnace. Miała być połączona z lokalnym akweduktem Kamares, ufundowanym w 1746 roku właśnie przez niego. Prowadzi on wodę do miasta z oddalonego o 10 km źródła. Został on zastąpiony przez współczesne rury dopiero w 1939 roku.
Kolejnym meczetem jest Tusla, umieszczony w starej części miasta za ruinami dawnego Kition. Budynek wzniesiono w czasach bizantyjskich jako kościół prawosławny, co nadal widoczne jest w zachowanych malowidłach ściennych. Na przełomie XII i XIII wieku przemieniono go na kościół katolicki pod wezwaniem Świętego Krzyża. Meczetem stał się ostatecznie w 1571 roku, po najeździe osmańskim. Minaret stoi w miejscu dawnej dzwonnicy. Naprzeciw znajduje się fontanna fundacji Bekira Paszy. Larnaka posiada jeszcze jeden meczet, Zachouri, stojący między meczetem Kebir i Kościołem św. Łazarza przy ulicy Nicolaou Roussou. Jest to stosunkowo nowy budynek wzniesiony w XIX wieku.
Do unikalnych miejsc należy katolicki Kościół Terra Santa, zwany również Santa Maria della Grazie. Franciszkanin Callixte Martel ufundował go w 1596 roku razem z klasztorem. Zbudowany szczególnie dla pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej, a także do grobu św. Barnaby. W 1724 założenie zostało przebudowane na większe. Nie utrzymało się to jednak długo, ponieważ ponad sto lat później powstała forma widoczna dzisiaj. Elewacja jest niezwykle ciekawa i łączy w sobie elementy sztuki renesansowej i barokowej.
Interesującą strukturą jest mała kaplica na planie centralnym Agios Georgios. Wybudowana z kamienia datuje się na XIII wiek. Ze wzgórza na którym stoi, widać słone jezioro. Przy nim znajduje się Meczet Hala Sultan Tekkesi z 648 roku, postawiony na miejscu, gdzie Umm Haram zmarła w trakcie najazdów arabskich spadając z muła. Według tradycji była ona spokrewniona z prorokiem Mohametem. Wielki kalif Moavia, który także dowodził najazdem, od razu rozkazał zbudowanie meczetu w tym miejscu. Jest to więc zatem jeden z najważniejszych miejsc kultu w świecie Islamu, zaraz za Mekką, Medyną i Al Akaszą.
W pobliskiej wiosce Kiti znajduje się XI-wieczny bizantyjski kościół Angeloktisti. Wzniesiony został, jak wiele innych, na ruinach wczesnochrześcijańskiej bazyliki. Co ciekawe jej absyda zachowała się i została włączona w strukturę kościoła razem z pięknymi freskami i mozaiką. Przedstawia ona Marię z Dzieciątkiem na rękach w towarzystwie archaniołów Michała i Gabriela, pokazanych na złotym tle. Uważa się, że to wyjątkowe dzieło dorównuje pięknu mozaik w Rawennie. Jedynie na Cyprze i górze Synaj znaleziono mozaiki z tak wczesnego okresu sztuki średniowiecznej. Podobne można obejrzeć w Muzeum Bizantyjskim w Nikozji, pochodzące z okupowanej wsi Lythragkomi.
Dla fascynatów archeologii polecam wyjazd do dwóch rezerwatów archeologicznych - Kirotikii i Kalavassos-Tenta. Pierwszy z nich jest bardzo dobrze zachowaną osadą neolityczną, zamieszkaną przez dziesiątki lat. Pięć owalnych mieszkań zostało zrekonstruowanych według ówczesnych metod, aby zapewnić wizytującym jak najbardziej autentyczne przeżycia. Pomieszczenia są wypełnione replikami przedmiotów codziennego użytku, co stanowi wyjątkową aranżację tego, jak wyglądało życie neolitycznych mieszkańców. W Kalavassos-Tenta również znajduje się stanowisko po osadzie neolitycznej, sięgające 7000 lat p.n.e.
Przy Larnace znajduje się wiele wsi, o długiej historii, pięknym krajobrazie i wyjątkowej kamiennej zabudowie. Najważniejsze z nich to Kato Drys, Lefkara, Pyrga i Skarinou.
>>>ZOBACZ TAoKŻE: Chesz zabrać ze sobą w podróż jak najwięcej rzeczy przy tym mieć jak najmniejszy bagaż? Sprawdź nasze praktyczne wskazówki!
Pafos
Pafos - perła Cypru. Jest to prawdopodobnie najbardziej popularne miejsce wycieczek i odpoczynku. Całe miasto wpisane jest na listę UNESCO i nic dziwnego: przez wiele lat była to stolica Cypru, miejsce legend, urodzin Afrodyty… Znaleźć można tu wszystko, co interesujące w historii starożytnej, wille, łaźnie, świątynie, wspaniałe mozaiki, a muzeum dostarcza także rzeźb. Malownicze miasto nad krystaliczną wodą przy skałach, przywodzi na myśl to, co najlepsze w greckiej i cypryjskiej kulturze. W drodze do miasta doświadczyć można piękna gór, lazurowych rzek i błyszczącego morza. Przejeżdżając obok łąk trzeba być uważnym - są to zazwyczaj rozległe pastwiska, gdzie nadal pasterze wyprowadzają swoje owce i kozy, z których mleka powstają później tradycyjne sery i przetwory.
Pierwszym miejscem do zobaczenia jest Muzeum Archeologiczne, opisujące swoją wystawą historię Pafos. Zabytki zostały sprowadzone z wykopalisk i podobnie jak w reszcie muzeów tego typu, obejmują czas od neolitu do 1700 roku n.e. Zupełnie wyjątkowe są narzędzia chirurgiczne znalezione na terenie rezerwatu archeologicznego z przedstawieniami Afrodyty.
Pafijskie Muzeum Bizantyjskie szczyci się swoją kolekcją nowożytnych ikon, a także tych najstarszych z Agia Marina. Oprócz tego zobaczyć tam można przedmioty metalowe, szaty liturgiczne, hafty, manuskrypty, stare księgi oraz fragmenty fresków.
Z miasta warto udać się spacerem do katakumb Agia Solomoni. Pod wielkim drzewem znajduje się podziemny kompleks pomieszczeń jeszcze z czasów hellenistycznych. Drzewo według wierzeń ma uzdrawiać każdego, kto pozostawi na nim swój przedmiot. Miejsce nazywane było Kaplicą Siedmiu Śpiących lub Siedmiu Makabich. Kompleks na początku użyty został przez chrześcijan w II wieku; możliwe, że wcześniej służył jako synagoga. Wewnątrz, na nierównych ścianach widoczne są XII-wieczne freski, a na nich graffiti wyryte przez krzyżowców.
Podążając dalej tą samą ulicą zauważyć można grobowce wykute w skale. Następnie wchodzi się w starszą i tradycyjną część miasta, w której dominuje niska zabudowa, często dostosowana do turystów. Na końcu drogi znajduje się park archeologiczny Kato Pafos. Znajdują się tam stanowiska archeologiczne, głównie z czasów rzymskich, ale także greckich i bizantyjskich. Duża część tego miasta została odkryta przez polskich archeologów, poczynając od prof. Kazimierza Michałowskiego. Piękne mozaiki, wysokie ruiny oraz masa wyjątkowych zabytków składają się na wagę tego miejsca.
Mozaiki znajdują się w Domu Dionizosa, Willi Tezeusza, Domu Aeona i Domu Orfeusza. Datuje się je na II - V wiek n.e.. Pierwszy budynek został odkryty przypadkowo w 1962 roku, co rozpoczęło lata badań. Wille i domy były zamieszkane przez elitę tamtejszego społeczeństwa, często zostawiającego za sobą nie tylko jedne z najpiękniejszych mozaik świata, ale także wyposażenie ich domostw. Sceny przedstawione na podłogach zainspirowane są głównie grecką mitologią (np. Tezeusz w labiryncie), ale wiele z nich jest geometryczną kompozycją.
Odeon znajduje się naprzeciw rzymskiej agory, czyli odpowiednika forum, obecnie odkopywanej przez ekipę z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem prof. Papuci-Władyki. Odeon jest małym teatrem, który w przeszłości był zadaszony. Wykonany jest z wapienia. Obok znajdują się ruiny Asklepionu (małej świątyni poświęconej bogu Asklepiosowi).
Na terenie rezerwatu znajduje się też zabytek z czasów frankijskich, czyli zamek, tzn. Saranta Korones (Forteca Czterdziestu Kolumn), zbudowany w XIII wieku, na miejscu wcześniejszego bizantyjskiego, zburzonego trzęsieniem ziemi.
Limeniotissa, czyli pozostałości wczesnochrześcijańskiej bazyliki, która powstała w V wieku. Zaprojektowano ją jako trójnawową budowlę podzieloną dwoma rzędami marmurowych kolumn. Zamknięta była z jednej strony pojedynczą absydą, a z drugiej narteksem z atrium. Podłogi były wyłożone geometrycznymi mozaikami. Zniszczona została w trakcie najazdów arabskich w VII wieku. Po tym, w X wieku, jej mniejsza wersja została odbudowana na tym samym miejscu. Historia bazyliki skończyła się definitywnie w 1159 roku w trakcie trzęsienia ziemi.
Poza antycznym miastem znajdują się Grobowce Królewskie, które stanowią jedną z czołowych atrakcji Pafos. Te monumentalne podziemne grobowce zostały wykute w skale około III w. p.n.e. i część ozdobiona jest doryckimi kolumnami otaczającymi otwarty dziedziniec. To nie królowie czy królowe były tutaj pochowane, ale raczej wysocy rangą oficerowie czy generałowie. Pomimo tego wspaniałość budowli zyskała tę nazwę.
W pobliżu znajduje się wczesnochrześcijańska bazylika pod wezwaniem św. Pawła Chrysopolitissa, tzn. Agios Kyriaki. Zbudowany w XIII wieku, stoi na ruinach największej bazyliki Cypru. Filar św. Pawła, do którego miał być przywiązany w trakcie chłosty. W jej trakcie nawrócił na chrześcijaństwo rzymskiego gubernatora Sergiusza Pawła.
W tej samej części miasta stoi także inny kościół o równie pięknej legendzie. Jego nazwa “Theoskepasti” dosłownie brzmi “zasłonięty przez Boga”, ponieważ w czasie najazdów arabskich, Bóg miał zesłać na kościół mgłę jak woalkę.
Podążając na północ od Pafos warto zatrzymać się w monastyrze Agios Neofytos. Zbudowany został przez pustelnika i pisarza Neofytosa w 1200 roku. Enkleistra, czyli jaskinia wyryta w skale, w której zamieszkują pustelnicy, zawiera w sobie wspaniałe malowidła i ikony. Miejsce jest teraz odnowione i otwarte dla zwiedzających.
Bardzo ciekawe jest Muzeum Mykeńskiej Kolonizacji Cypru, znajdujące się przy Koralowej Zatoce. Zawiera ono małą osadę z epoki brązu, z czasu kiedy nastąpiła fala mykeńskiej emigracji na Cypr. Odbyło się to wtedy, gdy upadły największe królestwa w Grecji i zaszła potrzeba kolonizacji w innych częściach Śródziemnomorza.
Malownicze tzw. “Fontanny”, czyli potoki, przy których stoją bazyliki Agios Georgios, widoczne są z brukowanych uliczek wioski Pegeia. W tym miejscu, które obecnie słynie z połowu ryb, znajdują się cudowne mozaiki przedstawiające zwierzęta.
Na północy, 48 km od Pafos, znajduje się zupełnie wyjątkowe i piękne miejsce, tzw. “Łaźnie Afrodyty” na półwyspie Akamas. Jest to w większości niezamieszkany region, z nienaruszonym krajobrazem Parku Narodowego. Nazwa tego regionu bierze się z legendy o trojańskim wojowniku z Aten, Akamantasa, syna Tezeusza, który po wojnie przyjechał tutaj i zamieszkał. W tym miejscu łączą się cechy ekosystemu Cypru, jego potoki, kotliny i wąwozy, góry, roślinność… Same “łaźnie” są obszarem między Polis i Cape Arnaouti. Swoją nazwę zawdzięcza małej jaskini, nad którą znajdowało się stare drzewko figowe, gdzie według legendy kąpieli zażywać miała sama bogini Afrodyta. To właśnie tutaj miała ona spotkać swojego słynnego kochanka Adonisa.
W końcu Palaipafos ze słynnym Sanktuarium Afrodyty, które było jednym z najczęstszych celów pielgrzymek w starożytności. Najstarsze pozostałości datuje się aż na XII w. p.n.e., a swoją rolę jako świętego miejsca zachowało aż do IV w. n.e.! Przy ruinach znajduje się Muzeum Archeologiczne, w którym zebrane są zabytki z czasów chalkolitu do średniowiecza. Wystawa skupia się głównie na kulcie Afrodyty zarówno w tym miejscu, jak i na całej wyspie. Jest to miejsce cały czas odkrywane przez archeologów, których pracę można śledzić w letnich miesiącach przy ruinach i dookoła muzeum.
Petra tou Romiou znaczy dosłownie Kamień Greka i związany jest z legendą o Digenisie Akritasie, który podczas najazdów arabskich miał zatrzymać ich przed dalszym marszem w zatoce dzięki jego szczególnej sile. Podobno jedną ręką chwycił Góry Kyrenia, formując tym samym Pentadaktylos, czyli skałę z pięcioma palcami widzianą nawet z Nikozji, a drugą pochwycił inną i rzucił w morze, zatrzymując Saracenów. Przy wybrzeżu, nadal jest widoczny, wystający z wody kawał skały, który dał temu miejscu swoją nazwę.
Wioski warte odwiedzenia to Lempa, z chalkolityczną osadą z odnowionymi pomieszczeniami i zaaranżowanymi sztuką użytkową; Chlorakas, z wyeksponowaną łodzią o nazwie Agios Georgios użytej w Trakcie Walk o Wolność w latach 1955-1959. Kato Pyrgos, znajdujące się u podstaw Troodos, trzeba zobaczyć przede wszystkim dla prawie nie zmienionego naturalnego środowiska. Ponadto, jedna z kaplic Dziewicy Marii “Galoktisti” była zbudowana w XII wieku przy użyciu mleka zamiast wody.
Troodos
Troodos, czyli region najwyższych gór na Cyprze bogaty jest nie tylko w przyrodnicze cuda, ale również w dziesięć bizantyjskich kościołów rozlokowanych na wzgórzach. Są to Stavros tou Agiasmati, Panagia tou Araka, Timios Stavros na Pelendri, Agios Nikolaos tis Stegis, Panagia Podithou, Panagia Asinou, Agios Ioannis Lambadistis, Panagia (Moutoulla), Archangelos Michael na Pedoulas oraz Sotiros na Palaichori.
Najwyższy szczyt tego pasma górskiego to Olympos o wysokości 1951 metrów. Góry rozciągają się prawie po całej południowo-zachodniej części wyspy. W czasie lata region zapewnia miejsca do długich spacerów i wspinaczek, a zimą, kiedy spadnie śnieg, miejsce sprzyja jeździe na nartach oraz innym zimowym sportom.
Najlepiej zameldować się w Resorcie Troodos, czyli Visitors Centre, który umieszczony jest 200 m na zachód of Plateia Troodos. Jest to niezbędne miejsce dla zwiedzania i dowiedzenia się wszelkich możliwych informacji na temat parku, a także dostępnych atrakcji, noclegów itp. Miejsce połączone jest z trasą wycieczkową przez Park Narodowy.
>>ZOBACZ TAKŻE: Podróżujesz z dziećmi? Sprawdź nasze praktyczne wskazówki!
Blisko Troodos znajduje się obszar Platres, około 37 km na północ od Limassol. Między skałami płyną zimne potoki górskie, przy nich rosną charakterystyczne drzewa. Przy monastyrze Mesa Potamos znajduje się idylliczny zakątek z wodospadem.
Wspominany już region Pitsilli znajduje się na wschód od góry Olympos i obejmuje 40 wiosek. Najwyższe szczyty to Madari (1612 m) i Papoutsa (1554 m). Wszystkie wioski są podobne, chociaż mają swoje unikalne cechy. Wśród upraw winogrona i innych drzew owocowych warto zajść do Louvaras. Trochę dalej znajduje się Agros, serce regionu. Nazwa wsi wzięła się od czterdziestu mnichów, którzy przybyli tutaj z Azji Mniejszej w czasach ikonoklazmu i nazwali ją Megas Agros. Postawili tutaj w IX wieku monastyr naśladujący te w Konstantynopolu. Wieś słynie ze świetnych restauracji serwujących hiromeri, czyli wędzoną szynkę, loukanika, pikantną wędzoną kiełbaskę oraz lountzę.
Pozostałe wioski na wschodzie gór, w których znajdują się zabytkowe kościoły bizantyjskie, to: Palaichori, Platanistasa, Lagoudera, Kourdali i Pelendri. Na północy natomiast warto udać się do Doliny Solea, gdzie znajdują się dwie malownicze wioski górskie: Galata i Kakopetria. Są to popularne miejsca turystyczne specjalizujące się w sportach zimowych. W wiosce Kakopetria znajduje się kościół Agios Nikolaos tis Stegis, kiedyś część kompleksu klasztornego. Całe wnętrze wypełnione jest freskami powstającymi od XI wieku. W wiosce Galata i w jej okolicach znajdują się aż cztery malowane kościoły: Panagia Podithou, kościół Michała Archanioła lub Panagia Theotokos, w środku starej wioski stoi Agios Sozomenos, a najmniejszy z nich stoi poza nią. Ciekawym miejscem w wiosce jest także odnowiony niedawno zajazd Hani Kalliana.
Po zachodniej stronie Troodos rozciąga się Dolina Marathasa, urodzajna i słynąca ze swoich sadów wiśniowych. 78 km od Nikozji, w dolinie, znajduje się wioska Pedoulas, w której znajdują się trzy szczególnie polecane wizytującym miejsca. Kościół Michała Archanioła ze ściennymi, bizantyjskimi malowidłami z 1474 roku. Kilka metrów dalej stoi Muzeum Bizantyjskie, słynne z kolekcji ikon i artefaktów z XII wieku. Muzeum Folkloru pokazuje zwyczaje, ubiory, meble itp. charakterystyczne dla regionu Marathasa.
Kolejne trzy wioski również posiadają pięknie malowane kościoły i podobny czas powstania. Moutoullas szczyci się kościołem Panagia tou Moutoulla, zdobionym freskami z 1280 roku. Kalopanagiotis, oprócz siarczanych źródeł, dobrych dla zdrowia, słynie z kościoła Agios Ioannis Lampadistis z Muzeum Bizantyjskim. Oryginalnie monastyr, a dzisiaj cerkiew, składał się z trzech osobnych liturgicznych pomieszczeń, Agios Irakleidios, Agios Ioannis Lambadistis i łacińskiej kaplicy, wszystko pod jednym dachem. Agios Irakleidios został zbudowany w XI wieku, malowidła zaś wykonywano od XIII wieku do XVI. Agios Ioannis Lambadistis jest dużo późniejszy, bo aż z 1731 roku.
Monastyr Kykkos jest najbogatszym z monastyrów Cypru. Ufundowany został w 1100 roku i oddany pod opiekę Dziewicy Marii. Posiada on jedną z trzech ikon znanych na świecie przypisywanych św. Łukaszowi. Teraz jest ona przykryta srebrem, zamknięta w kapliczce zrobionej ze skorupy żółwia i masy perłowej, ustawiona jest naprzeciw ikonostasu.
Famagusta
Teraz czas udać się na drugi koniec wyspy, na wschód, do Ammochostos, zwanego Famagustą. Jest to region przede wszystkim znany z prawie białych plaż i przezroczystej wody. Najpopularniejsze miejsca na wakacje to Agia Napa i Paralimni-Protaras. Tutaj nie tylko morze, plaże i słońce, ale także nocne życie przyciąga setki turystów. Oprócz tego, zgłębiając się w wyspę, można znaleźć wiele zabytków z czasów bizantyjskich i frankijskich. Co ciekawe, ten region nazywa się Kokkinochoria, czyli Wsie Czerwonej Ziemi, która jest wyjątkowo żyzna.
Agia Napa, punkt obowiązkowy do odwiedzenia ze względu na malownicze plaże i skały, ale także dziedzictwo kulturowe. Znajduje się tutaj monastyr dedykowany “Naszej Pani Lasów”. Stoi on w centrum starego miasta otoczony wysokim murem. Częściowo kościół został wykuty w skale. Naprzeciw południowej ścianie rośnie sykomora, która według legend ma ponad 600 lat.
Miejskie Muzeum “Thalassa” ma pokazywać głównie wpływ morza na społeczność, krajobraz i historię wyspy. Znajdują się tutaj zabytki od paleontologiczne i archeologiczne, oraz eksponaty z czasów najnowszych. Wśród najstarszych obiektów znajdują się kości cypryjskich karłowatych słoni i hipopotamów oraz oryginalną łódź handlową z IV w. p.n.e. W Agia Napa znajduje się także akwedukt, dużo wcześniejszy niż ten w Larnace, bo jeszcze z czasów rzymskich, chociaż ulepszany był w czasach frankijskich. Warto zobaczyć stanowisko archeologiczne Makronissos, które zostało założone w czasach hellenistycznych i trwało aż do rzymskich, Jest to cmentarzysko z 19 podziemnymi grobowcami z dużym namiotem rozciągniętym ponad nimi.
Na Przylądku Gkreko, jednym z najpiękniejszych miejsc Cypru, znajduje się teraz Park Narodowy. Tam, gdzie kiedyś miała stać świątynia Afrodyty, można podziwiać wspaniałe formacje skalne, wyrzeźbione przez morze i czas klifów. Także natura jest zachwycająca; ponad 36 różnych rodzajów orchidei rośnie na tutejszych łąkach.
>>>SPRAWDŹ: Przygotujemy dla Ciebie miniprzewodnik z najważniejszymi informacjami o Cyrze!
Cypr jest najbardziej znany z przepięknych plaż. Te najbardziej warte odwiedzenia to Zatoka Drzew Figowych (Fig Tree Bay) w Protaras, a także pobliska plaża Konnos (Konnos Bay) na wschodzie wyspy, a także plaże w Agia Napa: Nissi i Makronissos. Dwie ostatnie położone są po obu stronach cypla, na którego końcu znajduje się skaliste wzniesienie. Wartą polecenia jest również unikalna Niebieska Laguna w Akamas. Przy plażach w ciepłych miesiącach znajdują się bary, szatnie, prysznice oraz toalety.
Na ulicach rozstawione są automaty, które za nie więcej niż 5 euro zaopatrzą w 20 litrów wody. Jeśli więc planuje się dłuższy pobyt, lepiej kupić pitną wodę w ten sposób, niż tracić dużo więcej na butelkowaną.
Polecam także spacery i zwiedzanie przed południem lub wieczorami, ponieważ po południu temperatury mogą stać się nieznośne. Wiele także placówek i sklepów jest dostosowanych do takiego trybu spędzania dni.
Warto poszukać małych restauracyjek lub miejsc sprzedających lokalne jedzenie, które nie są położone blisko centrum lub plaż – jedzenie często jest dużo lepsze i tradycyjne, ale również i tańsze.
Należy zachować ostrożność podczas samotnych, lub nawet i grupowych wyjść nocnych w głębsze tereny strefy tureckiej, ponieważ bywa tam niebezpiecznie. Nie tyle stosunek lokalnych do turystów, co raczej lichy stan architektury miejskiej może prowadzić do wypadków.
>>>SPRAWDŹ: Komunikacja publiczna na Cyprze!
Redaktor